Zapylacze

koło

ZAPYLACZE.com

Choroby Pasożytnicze

Choroba roztoczowa

syn. Akarioza, inwazja świdraczka pszczelego, akarynoza, akarapidoza

łac. Acarinosis apium

ang. Acariosis of bees, honey bee tracheal mites, HBTM

 

PRZYCZYNA

Choroba roztoczowa jest wywoływana przez Acrapis woodi. Na pszczołach występują jeszcze dwa gatunki z rodzaju Acarapis i są to Acarpis dorsalis i Acarapis externus, oba pasożytują na powłokach zewnętrznych pszczół, żywiąc się hemolimfą. Nie stanowią one jednak istotnego zagrożenia.
Acarapis woodi ma wygląd taki jak większość roztoczy. Jest wielkości około 150 um i posiada 3 pary odnóży liczne włoski, a także aparat typu gryząco ssącego. Samica jest większa od samca i posiada tchawki. Samiec oddycha całą powierzchnią ciała.

Miejscem pasożytowania roztoczy są tchawki. Na początku jest to pierwsza para tchawek. Wniknięcie samicy Acrapis woodi może się odbyć, w zależności od źródła do 4 bądź 10 dnia życia pszczoły. Nie do końca jest wiadome, dlaczego tylko w takim wieku dochodzi do zarażenia. Teorie wyjaśniające to zjawisko nie zostały ostatecznie potwierdzone.
Samica po dostaniu się do tchawek nakłuwa jej ścinki i pobiera wyciekającą hemolimfę, a po 3-4 dniach składa pierwsze jaja. Z jaj wylegają się protonimfy, po linieniu stają się deutonimfami i po kolejnych linienia stają się osobnikami dorosłymi. Cykl rozwojowy trwa około 2 tyg. (samiec 10-12 dni, samica 13-16 dni), osobniki dorosłe żyją około 40 dni.
Przy znacznej inwazji w tchawkach może być do 150 osobników.

Mogą również przemieszczać się do innych części układu oddechowego głównie do worków powietrznych tułowiowych, głowowych i odwłoka. Młode samice wychodzą z tchawek, aby przejść na nowego żywiciela, dzieje się to najczęściej nocą przy znacznym stłoczeniu pszczół i ich zmniejszonej aktywności.

W zimie pasożyty wychodzą na powłoki zewnętrzne i przymocowują się u nasady skrzydeł gdzie nakłuwają błony międzysegmentalne i pobierają hemolimfę. Inwazja rozwija się powoli.

TRANSMISJA

Przenoszenie roztoczy możliwe jest tylko poprzez kontakt bezpośredni. Świdraczek w środowisku zewnętrznym jest w stanie przeżyć tylko kilka godzin, w martwych pszczołach około 12 wyjątkowo 6 dni. Zmniejszona wilgotność skraca ten czas.
W rodzinie tak jak już wspomniano, młode samice wychodzą z tchawek na włoski i próbują przejść na młode pszczoły.
Z rodziny do rodziny pasożyt przenosi się przez błądzące pszczoły, rabunki i zalatujące trutnie.

CHOROBOTWÓRCZOŚĆ

Uszkodzenie tchawek przez świdraczka doprowadza do upośledzenia dostarczania tlenu do mięśni skrzydeł. Duża liczba pasożytów może także doprowadzać do mechanicznego zatkania lub rozerwania tchawek. Przylegające mięśnie zmieniają barwę na ciemnobrązową lub czarną, a
pszczoły tracą zdolność.

Objawy pojawiają się, dopiero kiedy od 30 do 50 % pszczół ulega zarażeniu. Przebieg choroby zwykle jest łagodny, ale nie leczona po kilku latach prowadzi do upadku rodziny.
Objawy nie są specyficzne. Rodzina słabnie, pszczoły mają samolotowe rozstawienie skrzydeł, w literaturze amerykańskiej czasem to ustawienie określa się jako K-kształtne (K-wing). Często pełzają przed ulem, ale rzadko mają rozdęte odwłoki.
Choroba ma największe nasilenie pod koniec zimowli lub na wiosnę.

DIAGNOSTYKA

Rozpoznanie stawia się na podstawie oględzin pszczół specjalnie spreparowanych pod mikroskopem stereoskopowym. Obecnie preparacje pszczół przeprowadza się metodą Svobody lub Delfinado-Bakera.
W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę nosemozę.

LECZENIE

Ze względu na to, że Acarapis woodi jest wrażliwy na wszystkie leki przeciw warozowe, jego zwalczanie obywa się przy okazji leczenia warozy. Z tego względu w Polsce od końca lat osiemdziesiątych choroba roztoczowa  nie była notowana. Jednakże podejrzewa się, że Świdraczek jest obecny w Obwodzie Kaliningradzkim oraz potwierdzony został w Finlandii. Do leczenia można również zastosować z dobrym skutkiem tymol, mentol lub kwas mrówkowy.
Akarpidoza należy do chorób podlegających zgłaszaniu. W związku z tym pszczelarz, lekarz weterynarii lub laboratorium, które stwierdzi obecność tego pasożyta, zobowiązane jest do poinformowania Powiatowego Lekarza Weterynarii o tym fakcie. Zgłoszenie nie niesie ze sobą żadnych konsekwencji w przeciwieństwie do zgnilca amerykańskiego, który jest chorobą zwalczaną z urzędu.

BIBLIOGRAFIA

  • Atlas chorób pszczół; G. Topolska, A. Gajda, U. Imińska; wyd. 2018
  • Choroby pszczół; Z. Gliński,K.Kostro,D. Luft-Deptuła; wyd. 2006
  • Choroby owadów użytkowych; B. Tomaszewska, P. Chorbiński wyd. 2013
  • https://www.youtube.com/watch?v=6wy2PG_MB4Y&t=440s

 

lek. wet. Andrzej Migrała 

specjalista chorób owadów użytkowych 

technik pszczelarstwa