PRZYCZYNA

Grzybica wapienna (askosferioza, grzybica otorbielakowa, askosferomikoza, ang. chalkbrood).
Chorobę wywołuje grzyb o nazwie Otorbielak pszczeli (łac. Ascosphaera apis). Tworzy on wielokomórkowe strzępki płci męskiej i żeńskiej. Po połączeniu męskiej i żeńskiej grzybni powstają charakterystyczne zarodnie. Przybierają formę kulistych worków wypełnionych sporami.

Spory są formami zakaźnymi, których wytrzymałość na czynniki środowiskowe (temperaturę, promieniowanie, wilgotność) jest znaczna. W starych plastrach mogą przetrwać do 15 lat, a w suchym pyłku około 1 roku.

PRZEBIEG

Pszczoły najczęściej infekują larwy przyniesionymi wraz z pyłkiem lub nektarem sporami. Zakażenie następuje zwykle drogą pokarmowa przez podanie spor z papką miodowo-pyłkową. Dużo rzadziej przez wykiełkowanie spor na powierzchni ciała larwy. Najwrażliwsze na zakażenie są larwy około 3-4 dnia, lecz zamierają dopiero po zasklepieniu. Martwa larwa jest wyprostowana, skierowana głową do góry, w związku z kiełkowaniem spor w jelicie tylnym porost rozpoczyna się od tylnej części. Grzybnia jest puszysta i na początku biała, pozostaje taka, jeśli martwa larwa porośnięta jest tylko męskimi albo żeńskimi strzępkami. W przypadku kiedy na jednej larwie obecne są obie płcie, powstają zarodnie, które zmieniają kolor grzybni na czarno lub czarno-szary. Niezależnie od tego, jaki kolor ma grzybnia, z czasem ulega ona mineralizacji. Powstają po 3-5 tygodniach mumie, które kruszą się podobnie jak kreda oraz są luźno ułożone w komórkach. Jeśli dobrze się im przyjrzeć można dostrzec segmentacje ciała. Stają się również źródłem zakażenia.

Wszystkie grzybice są uwarunkowane czynnikami środowiskowymi w związku z tym wyziębienie czerwiu i wysoka wilgotność oraz brak pożytków będą umożliwiały wzrost grzybni. Za znaczące czynniki ryzyka uważa się też stosowanie przez pszczelarzy antybiotyków i leków warozobójczych oraz kontakt pszczół z pestycydami. Udowodniono również, że niektóre linie pszczół łatwiej ulegają zachowaniu niż inne.

Grzybica wapienna występuje w ciągu całego sezonu pszczelarskiego od wiosny do jesieni.
Choć najczęściej porost obserwowany jest na czerwiu trutowym, grzybnia może w zasadzie pojawić się na wszystkich larwa. Czerw trutowy jest predysponowany, ponieważ znajduje się na skraju ramek, gdzie zwykle panuje niższa temperatura i wyższa wilgotność.

DIAGNOSTYKA

Grzybica wapienna rozpoznaje się na podstawie objawów, w przypadku kiedy istnieje wątpliwość, możliwe jest przeprowadzenie badań laboratoryjnych.
Podstawowe jest badanie mikroskopowe. Często wykonuje się również badanie hodowlane, a obecnie wykonuje się również PCR do identyfikacji materiału genetycznego grzyba.

W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę:
– grzybicę kamienną
– grzybicę ulową
– chorobą woreczkową
– zgnilec amerykański
– zgnilec europejski

ZWALCZANIE

Zwalczanie obejmuje przede wszystkim zabiegi sanitarno-hodowlane, czyli:
– usunięcie ramek ze zmienionym czerwiem
– usunięcie mumii z dennicy i okolicy ula
– zacieśnienie gniazda i ocieplenie
– zastosowanie kwasów organicznych (kwas mrówkowy)
– podkarmienie rodziny ciepłym syropem
– wymiana matki
– w skrajnych przypadkach zalecana się przesiedlenie rodziny
– lekiem zarejestrowanym do leczenia warrozy ale wspomagającym również zwalczanie grzybicy wapiennej jest Apiguard, którego substancją czynną jest tymol.

KWASY ORGANICZNE W ZWALCZANIU GRZYBICY

• kwas octowy 8 % mieszamy z wodą w proporcji 1:20, opryskujemy ramki i pszczoły kilka razy co 4-5 dni
• kwas sorbowy 1,5 g na 250 ml wody oprysk podobnie jak przy kwasie octowym ale nie więcej jak 30-40 ml na rodzinę
• kw. cytrynowy 3 g na 1 l wody, oprysk jak przy kwasie octowym
• kwas mrówkowy 85 % do odparowywania około 40 ml na rodzinę – temperatura nie może przekraczać 20 st. C

BIBLIOGRAFIA

• http://www.medycynawet.edu.pl/images/stories/pdf/digital/1998/199806386393.pdf
• Atlas chorób pszczół; G. Topolska, A. Gajda, U. Imińska; wyd. 2018
• Kalendarz pszczelarza z pasją 2018; pod redakcją t. Kobiałki; wyd. 2018
• Choroby owadów użytkowych; B. Tomaszewska, P. Chorbiński wyd. 2013

lek. wet. Andrzej Migrała 

specjalista chorób owadów użytkowych 

technik pszczelarstwa