Zapylacze

koło

ZAPYLACZE.com

Pożytki wiosenne

Rzepak

(Brasicca napus var. napus)

INFORMACJE OGÓLNE

Rzepak stanowi pierwszy pożytek towarowy w sezonie pszczelarskim. Chociaż części pszczelarzy przy sprzyjającej pogodzie udaje się uzyskać zbiór z mniszka i sadów to jednak większość czeka na rozpoczęcie kwitnienia właśnie tego pożytku.

Z botanicznego punktu widzenia rzepak jest krzyżówką kapusty właściwej (Brassica rapa) i kapusty warzywnej (Brassica oleifera). W środowisku naturalnym nie występuje.

Wysiew rzepaku odbywania się późnym latem (odmian ozimych) lub wiosną (odmian jarych). Kwitnienie odpowiednio rozpoczyna się na przełomie kwietnia i maja lub w czerwcu.

Dzięki pracy botaników udało się wyhodować odmiany tak zwane dwuzerowe zawierające poniżej 2 % kwasu erukowego i nie więcej niż 30 uM/g glukozynolanów w suchej masie. Dzięki temu możliwe stało się użytkowanie oleju rzepakowego w przemyśle spożywczym, a w konsekwencji znacząco podniósł się obszar zasiewów, pozwalając uzyskiwać miód rzepakowy w skali towarowej.

Obecnie uprawa rzepaku poszła jeszcze dalej. Dla podniesienia plonowania zastosowano odmiany mieszańcowe wśród których obecne jest do 70 % roślin męskosterylnych z znacznie obniżonym nektarowaniem. W skutek tych zmian spadła atrakcyjność dla pszczół. Z tego powodu wśród pszczelarzy można usłyszeć, że rzepak kwitnie ale nie ma na nim pszczół lub brak jest istotnych przybytków nektaru.

WYGLĄD ROŚLINY

Łodyga – wzniesiona rozgałęziona, dorastająca do około 1,5 metra wysokości

Korzeń – w systemie palowym z niewielką ilością prostopadłych odnóg, korzeń może sięgać nawet do 2 m głębokości

Liście – ułożone skrętolegle ząbkowanie w dolnej części, z ogonkami; całobrzegie w górnej części, siedzące, sinozielone

Kwiaty – żółte zebrane w luźne grona, czteropłatkowe, 6 pręcików 2 krótkie i 4 długie, otaczające jeden słupek. U podstawy dwóch krótszych pręcików obecne są nektarniki, z których wydzielina jest największa ilość nektaru. Odmiany populacyjne (nektarujące) wydzielają silny charakterystyczny zapach, w przypadku odmian mieszańcowych zapach jest dużo słabszy, intensywność zapachu wyraźnie wiąże się z intensywnością oblotu przez pszczoły i może sugerować rodzaj rosnącej odmiany.

Owoc – stanowi łuszczyna z licznymi kulistymi owocami, zawartość tłuszczu sięga 48%

kwiat rzepaku

ZNACZENIE DLA PSZCZELARSTWA

Kwitnienie odmian jarych, które są źródłem pożytków towarowych rozpoczyna się na przełomie kwietnia/maja i trwa od 3 do 4 tygodni.

Kwitnienie wydłuża się w trakcie niepogody i skraca w trakcie sprzyjających warunków. Lepsze warunki metorologiczne powodują przesunięcie terminu na kwiecień.

Najintensywniej nektarowanie przebiega w 20 st. C. Kwiaty utrzymują się przez 7 dni ,ale nektar wytwarzany jest przez 1,5 do 2 dni.

Wydajność miodowa waha się od 80-120 kg/ha, wydajność pyłkowa sięga około 150 kg/ha.

Na 1 ha uprawy powinny optymalnie przypadać 3 – 4 rodziny pszczele. Rodziny powinny zostać wywiezione na uprawę w momencie zakwitnięcia 10 % kwiatów rzepaku.

Miód rzepakowy w formie patoki jest jasno żółty i ma zapcha kwiatu rzepaku, krystalizuje bardzo szybko, ponieważ zawiera większą ilość fruktozy niż glukozy. Krystalizacja może przebiegać jeszcze w plastrach, co wymusza na pszczelarzu terminowość w przeprowadzeniu miodobrania. Po krystalizacji miód ma konsystencje smalcu oraz łagodny, przyjemny smak. Ze względu na znaczna ilość drożdżaków w złych warunkach przechowywania może ulec fermentacji.

BIBLIOGRAFIA
  • Ilustrowana encyklopedia roślin Polski. Anna i Łukasz Przybyłowiczowie Wydawnictwo PWN 
  • Marek Pogorzelec Atlas Roślin Miododajnych Wydawnictwo Dragon Bielsko-Biała 2019
  • dr hab. Zbigniew Kołtowski prof. nadzw., IO Dlaczego czasem nie widzimy pszczół na rzepaku? Pasieka 06/2017
  • Aneta Sulborska. Rośliny pożytkowe. Wydawnictwo Pasieka