CZYNNIK WYWOŁUJĄCY

Choroba czarnych mateczników wywoływana przez wirus czarnych mateczników (Black Queen Cell Virus – BQCV) bardzo szeroko rozpowszechniony w Polsce. Podobnie jak wirus włókienkowy i wirus Y łączony jest z obecnością grzybów z rodzaju Nosema.

PRZEBIEG

Choroba czarnych mateczników przenoszona jest drogą pokarmową. Pszczoły karmicielki zarażają larwy mateczne w trakcie karmienia. Zakażeniu przy bardzo dużych ilości wirusa ulega także czerw pszczeli. Choroba w swoim przebiegu przypomina chorobę woreczkową. Larwa mateczna najpierw z perłowo białej staję się żółta, a jej oskórek twardnieje. W miarę upływu czasu dochodzi do czarnego zabarwienia przedniego odcinka ciała larwy. Zabarwienie to może przebijać przez matecznik, co sprawia, że staje się czarny, właśnie od tego charakterystycznego pociemnienia została utworzona nazwa choroby. Często jednak larwa nie wykazuje żadnych zmian.
Najczęściej do wystąpienia choroby dochodzi wiosną wraz z pierwszymi seriami matek. Związane jest to z niedoborem karmicielek i ewentualnymi spadkami temperatury.
Obecność nosemozy wpływa na zakażenie poprzez uszkodzenie błon perytroficznych w jelicie środkowym oraz ściany samego jelita co stanowi wrota wnikania wirusa.

DIAGNOSTYKA

Rozpoznanie można postawić po czerniejących końcowych fragmentach mateczników. Jednakże nierzadko zdarza się przebieg choroby bezobjawowy w związku z tym pszczelarze dochodzą do błędnego przekonania o braku problemu. Aby jednoznacznie wykluczyć obecność wirusa należy przeprowadzić badania metodą AGID lub RT-PCR.

W diagnostyce różnicowej należy wziąć pod uwagę:

• chorobę woreczkową

• zaziębienie czerwiu

• uszkodzenie larwy w trakcie histolizy

LECZENIE

Obejmuje ścisłą kontrolę obecności nosemozy. Wybieranie rodzin pozbawionych spor nosema do wychowu matek. Co ciekawe, w rodzinach w których robotnice same decydują o wychowie matek brak jest obserwowanych objawów – oczywiście na tej podstawie nie można stwierdzić braku wirusa ale może to pomóc w eradykacji patogenu.

BIBLIOGRAFIA:

• Atlas chorób pszczół; G. Topolska, A. Gajda, U. Imińska; wyd. 2018 r.
• Choroby pszczół; Z. Gliński,K.Kostro,D. Luft-Deptuła; wyd. 2006 r.
• Choroby owadów użytkowych; B. Tomaszewska, P. Chorbiński wyd. 2013 r.
• https://en.wikipedia.org/wiki/Black_queen_cell_virus

lek. wet Andrzej Migrała 

specjalista chorób owadów użytkowych 

technik pszczelarstwa