Zatrucia pokarmowe choć wydają się proste w swojej etiologii sprawiają wiele problemów badaczom i są w kręgu intensywnych badań.

Dlaczego rośliny są trujące dla pszczół ?

Wszyscy wiemy, jak wygląda zależność ekologiczna roślin i owadów zapylających. Pszczoła przylatuje do kwiatów, pobiera nektar i niejako przy okazji zabiera ze sobą ziarna pyłku. Kontynuując oblot przenosi przenosi je na kolejne kwiaty. 

Ale przecież pyłek także stanowi jeden z rodzajów pokarmu, a jego spożywanie przez owady jest zdecydowanie niekorzystnym zjawiskiem dla roślin.
Najprawdopodobniej z tego powodu rośliny zaczęły chronić męskie komórki rozrodcze przez wyposażanie je w substancję toksyczne.
Wynikałoby z tego, że toksyny znajdziemy tylko w pyłku. Jednak związek pomiędzy owadem zapylającym a rośliną jest bardziej skomplikowana, niż myślimy. Powoduje to, że podobne trucizny odnajdujemy również w nektarze.

Jakie gatunki roślin są niebezpieczne?

Za gatunki roślin będące źródłem toksycznego nektaru uważa się: lipę srebrzystą, różanecznika żółtego i wschodniego, bagno zwyczajne, ciemiężycę białą, ostróżkę polną i psiankę czarną.
Rośliny, które dostarczają trującego pyłku to w szczególności kasztanowiec zwyczajny, knieć błotna, jaskry, ciemiężyca, naparstnica, ostróżka.

Często jest jednak tak, że rośliny produkują nektar i pyłek zawierające toksyny różniące się jedynie koncentracją. Wpływa to na stopień zatrucia owada i manifestację objawów choroby. Stężenie trucizn jest zależne od wielu czynników, między innymi od warunków zewnętrznych (temp, wilgotności), fazy kwitnienia, sposobu rozmnażania rośliny (dwupienność, jednopienność)

Jak wygląda zatrucie?

Przy małych dawkach organizm pszczoły nie odnosi żadnej szkody, a objawy obserwujemy dopiero jak się okazuje po spożyciu stosunkowo wysokich dawek toksyn.
Za kluczowe w wystąpieniu objawów u pszczół uważa się ograniczenie dostępu do wody oraz masowe kwitnięcie “trującej” rośliny.

Najczęściej pszczoły pełzają przed ulem z rozdętymi odwłokami, drążącymi skrzydłami. Często przewód pokarmowy jest wypełniony masami pyłku, którego kolor jest charakterystyczny dla danej rośliny.

W przypadku spadzi nie ma tak ścisłego związku ekologicznego. Wynikiem tego jest bezpośrednio brak substancji toksycznych. Jednakże spadź zawiera znaczną ilość trójcukru melocytozy. Cukier ten jest trudno strawny dla pszczół i poprzez szybsze wypełnienie jelita tylnego doprowadza do objawów biegunki i wypryskiwania pszczół w czasie zimowli.

Czym są substancje trujące?

Najczęściej zatrucia alimentarne są powodowane przez substancje należące do grupy glikozydów i są to np. Amigdalina (wit. B17) występująca w nektarze migdałowców.

BIBLIOGRAFIA

• https://link.springer.com/article/10.1007/s10886-014-0467-4
• https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/een.12032
• https://www.nature.com/articles/s41598-019-53355-3#additional-information
• Atlas chorób pszczół; G. Topolska, A. Gajda, U. Imińska; wyd. 2018
• Choroby pszczół; Z. Gliński, K. Kostro, D. Luft-Deptuła; wyd. 2006

lek. wet. Andrzej Migrała 

specjalista chorób owadów użytkowych 

technik pszczelarstwa